Faylardaki Geometrik Bariyerler, Kahramanmaraş Depremleri’nin Doğasını Nasıl Etkiledi?

Öğretim üyemiz Prof. Dr. Tuncay Taymaz’ın Çin’den bir araştırma ekibiyle ortaya koyduğu ve Nature Communications Earth & Environment’te yayımlanan bilimsel çalışması, faylardaki geometrik bariyerlerin Kahramanmaraş Depremleri’ndeki etkilerini ortaya koydu.

İTÜ Maden Fakültesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Tuncay Taymaz’ın Çinli araştırmacılarla birlikte yaptığı “Geometric Barriers Impacted Rupture Processes and Stress Releases of the 2023 Kahramanmaraş, Türkiye, Earthquake Doublet” başlıklı araştırma Nature Communications Earth & Environment dergisinde açık erişim olarak yayımlandı.

Faylardaki geometrik bariyerlerin Kahramanmaraş Depremleri’nin doğasına etkileri hakkında önemli bulgular içeren çalışmaya göre 6 Şubat 2023’te oluşan birinci depremde geometrik bariyerler beklenenden daha az stresin serbest kalmasında etkili olurken, ikinci depremde ise, faylardaki daha basit geometri beklenenden daha fazla stres boşalımına yol açmış olabilir.

Çalışmada yapılan alt fay moment tensör çözümleri, sonlu fay kırılma süreçleri ve yayılan enerji sonuçları, iki depremin oluşum/kırılma mekanizmalarının bir ölçüde farklı olduğunu gösterdi. Deprem sırasında veya sonrasında fay hattı boyunca meydana gelen kalıcı yer değiştirmeyi ifade eden statik fay kaymalarına ek olarak çalışma şunları gösterdi: Birinci depremde afet alanının genişlemesi ve deprem şiddetinin büyümesinde kırılma uzunluğunun fazla oluşu, daha güçlü, yüksek frekanslı enerji taşıyan deprem dalgaları, fay hattı boyunca deprem kırılmasının ilerlemesini engelleyerek veya yavaşlatarak kırılma hızını artıran ve çok hızlı yırtılmaları tetikleyen yerel bariyerler etkili oldu. İkinci depremde sürekli oluşan çok hızlı yırtılmalar ve daha yumuşak eğim açısından kaynaklanan tavan bloğunun etkisi, deprem hasarına büyük ölçüde katkıda bulundu. Eğimli faylarda üstte kalan blok, tavan bloğu olarak isimlendiriliyor. Tavan bloğunun deprem sırasında yukarı yönlü hareketi, yüzeyde daha büyük deformasyonlara, daha fazla sismik enerjiye ve dolayısıyla daha fazla hasara yol açabiliyor. Bu nedenle bir fayın tavan bloğu tarafındaki yapılar ve altyapılar, taban bloğu tarafına kıyasla çok daha fazla hasar alabiliyor.

Öğretim üyemizi, dünyanın en prestijli akademik dergileri arasında yer alan Nature Communications Earth & Environment’te yayımlanan çalışması dolayısıyla tebrik ediyor, başarılarının devamını diliyoruz.

Açık erişimli makaleyi okumak için tıklayınız.

Kahramanmaraş’ta 6 Şubat 2023 tarihinde Pazarcık-Elbistan’da meydana gelen depremler üzerine Türkiye’de ve dünyada en fazla sayıda nitelikli öncül yayınlar yapan bilim insanları arasında ilk sırada yer alan Prof. Dr. Taymaz’ın Çin’in Wudalianchi volkanik bölgesinde uluslararası işbirliğiyle yürüttüğü araştırmanın sonuçları, yanardağ dinamikleri ve volkanik afet zararlarına yönelik değerli sismolojik bulgular ortaya koymuştu. İlgili haberi okumak için tıklayınız.