Depremlerin Ardından Yaşanan Sel Riskine Çözüm Arayan Projeye NASA’dan Destek

Öğretim üyelerimiz Prof. Dr. M. Cüneyd Demirel ve Prof. Dr. Tolga Görüm'ün dâhil olduğu ve 6 Şubat depremleriyle ilgili ikinci proje NASA’dan destek kazandı. Proje, depremlerden sonra büyük zarara yol açann 14-15 Mart 2023 Sellerine odaklanarak ardışık deprem tehlikelerinin mekanizmasına dair anlayışı geliştirmeyi amaçlıyor.

İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) İnşaat Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. M. Cüneyd Demirel ve Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü Katı Yer Bilimleri Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Tolga Görüm'ün de içinde yer aldığı proje, NASA'nın desteğini almaya hak kazandı. Proje, Washington Üniversitesinden Prof. Dr. Erkan İstanbulluoğlu’nun yürütücülüğünde ABD, Hollanda ve Türkiye’den araştırmacılar tarafından hayata geçirilecek.

Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat 2023 depremlerinden etkilenen bölgeden verilerin toplandığı, bir veri tabanının oluşturulduğu ve ön testlerin yapıldığı ilk projenin ardından NASA tarafından 594.000 dolar bütçeyle destek elde eden ikinci proje “Earth Surface Model Investigation of Cascading Earthquake Hazards augmented by field and remote sensing observations” başlığını taşıyor.

Depremin tetiklediği ardışık risklerin etkilerini ve tehlikelerin oluşumunu araştırmak için Dünya yüzey dinamiği modellerinin sayısal bir laboratuvar işlevi görmesini amaçlayan araştırmacılar, tamamen modelleme araçları kullanarak projenin ana konusunu oluşturan 14-15 Mart Sellerine odaklanacak. Çalışma kapsamında toprak kayması modelleri ile hidrolojik modeller kullanılacak. Ayrıca uydu görüntülerinin analizi de çalışmanın önemli bir kısmını oluşturacak.

Bir yıllık toplam yağışın yarısının iki günde düşmesiyle tetiklenen seller

Gaziantep ve Kahramanmaraş’ta 6 Şubat 2023’teki depremler yaklaşık 500.000 km²yi etkiledi ve bölge tarihindeki en önemli olayların başında gelmekte. Bu depremler 3.600 sismik toprak kaymasını da tetikledi.

Atmosferik Nehir denilen olayla yıllık toplam yağışın yarı miktardaki yağış depremden sonra bölgeye 2 günde (14-15 Mart 2023) yağdı. Bu yağışlar depremden sonra dağlık bölgedeki toprak kaymalarının yığdığı toprağı ve diğer rüsubatın akışını tetikledi. Bu rüsubat ve büyük kayalar akarsu kanallarını doldurunca taşkının mansaptaki yerleşim yerlerinde şiddeti arttı. Seller altyapıya büyük zarar verirken 21 can kaybı yaşandı.

NASA tarafından desteklenen proje şu sorulara yanıt arayacak: Depremlerin ardından atmosferik nehrin tetiklediği 14-15 Mart Selleri tahmin edilebilir miydi ve kırılganlığı azaltmak için proaktif bir şekilde plan yapılabilir miydi? Bu olay bir dizi benzer rüsubat taşınımı olayının habercisi olabilir mi? Büyük felaketlere yol açabilen tortu/rüsubat selleri önlenebilir mi? Depremin ardından arazinin iyileştirilmesi sonra meydana gelecek jeolojik tehlikelerin riskleri nasıl azaltılabilir?

Projede yer alan isimler ve rolleri şöyle:

Prof. Dr. Erkan İstanbulluoğlu, Washington Üniversitesi (proje yürütücüsü)

Dr. Thomas A. Stanley, NASA, Goddard/Maryland Üniversitesi, Baltimore County (eş yürütücü)

Dr. Pukar Amatya, NASA, Goddard/Maryland Üniversitesi Baltimore County (eş yürütücü)

Prof. Dr. Tolga Görüm, İTÜ, Türkiye (proje ortağı)

Prof. Dr. Aykut Akgün, Karadeniz Teknik Üniversitesi ve AFAD, Türkiye (proje ortağı)

Prof. Dr. Mehmet Cüneyd Demirel, İTÜ, Türkiye (proje ortağı)

Dr. Öğr. Üyesi Hakan Tanyaş, Twente Üniversitesi, Hollanda (proje ortağı)