TENMAK TAGEP Desteğiyle İTÜ, TRIGA MARK II Reaktörünün 3 Boyutlu Dijital İkizini Geliştiriyor

İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Enerji Enstitüsü öğretim üyesi Prof. Dr. Hatice Sözer yürütücülüğünde hazırlanan proje, TENMAK Araştırma Geliştirme Projeleri (TAGEP) – Nükleer Reaktör Teknolojileri Çağrısı kapsamında desteklenmeye hak kazandı.

“3B Dijital İkiz ile Çok Amaçlı Araştırma ve Eğitim Reaktörlerinde Çok Yönlü Performans İyileştirmesi” başlıklı proje, yaklaşık 5 milyon TL bütçeyle 24 ayda tamamlanmak üzere planlandı. Proje kapsamında, İTÜ TRIGA MARK II Araştırma Reaktörü için geliştirilecek üç boyutlu dijital ikiz modeli; gerçek zamanlı izleme, yapay zekâ destekli karar mekanizmaları ve senaryo tabanlı eğitim modüllerini tek ve güvenli bir platformda birleştirerek nükleer güvenlik ve operasyonel verimlilik alanlarında önemli kazanımlar sağlamayı hedefliyor.

Disiplinler arası proje ekibinde yürütücü Prof. Dr. Hatice Sözer’in yanı sıra Yapay Zekâ ve Veri Mühendisliği Bölümü’nden Prof. Dr. Şule Gündüz Öğüdücü, İTÜ TRIGA MARK II Reaktör İşletme Müdürü Prof. Dr. İskender Reyhancan, İnşaat Mühendisliği Bölümü’nden Doç. Dr. Onur Tokdemir, İTÜ Yapay Zekâ ve Veri Bilimi Uygulama ve Araştırma Merkezi’nden Dr. Öğr. Gör. Mehmet Tunçel ve reaktör tesis işletici personeli Dr. Zeyneb Camtakan yer alıyor. Ayrıca yüksek lisans ve doktora bursiyerleri de projeye aktif katkı sunuyor.

Geliştirilecek dijital ikiz modeli ölçeklenebilir ve uyarlanabilir mimarisi sayesinde diğer kritik altyapılara ve nükleer araştırma tesislerine de uyarlanabilecek bir referans çözüm ortaya koyacaktır.

Sistem, sensör verileri, kontrol sistemleri ve bakım/olay kayıtları gibi BT/OT kaynaklarını tek platformda bir araya getirerek reaktörün anlık durumunu bütüncül biçimde görünür kılacak. Yapay zekâ ve makine öğrenmesi tabanlı modeller; anomali tespiti ve kestirimci bakım özellikleriyle olası arızaları önceden belirleyecek. Etkileşimli üç boyutlu görselleştirme ve senaryo kütüphanesi, operatörlerin farklı durumları güvenli bir şekilde deneyimlemesine imkân tanıyacak. Canlı gösterge panelleri ve geçmişe dönük trend analizleri sayesinde süreçler ölçülebilir hâle gelirken, karar alma süreçleri veriye dayalı olarak desteklenecek.

Tüm bileşenler, Nükleer Düzenleme Kurumu (NDK) mevzuatı ve nükleer güvence ilkeleri doğrultusunda; rol tabanlı yetkilendirme, ayrıntılı kayıt tutma ve uçtan uca izlenebilirlik mekanizmalarıyla tasarlanacak. Proje çıktıları arasında operatör eğitiminde standardizasyonun sağlanması, yeterliliklerin ölçülebilir ve izlenebilir hâle gelmesi, risk temelli planlama ile insan kaynaklı hataların azaltılması ve bakım planlarının optimize edilmesi yer alıyor. Böylece reaktör işletiminin sürekliliği güvence altına alınacak, kaynak kullanımı rasyonelleştirilecek. Dolaylı olarak bu kazanımlar, düşük karbonlu enerji hedeflerine ve ilgili kamu politikalarına da katkı sağlayacak.

Proje, SKA 4 (Nitelikli Eğitim), SKA 7 (Erişilebilir ve Temiz Enerji), SKA 9 (Sanayi, Yenilikçilik ve Altyapı) ve SKA 13 (İklim Eylemi) ile doğrudan uyum gösteren yenilikçi bir örnek olarak öne çıkıyor.