Antarktika’daki Atmosferik Nehirler: Nadir Gerçekleşen Ancak Büyük Etkileri Olan Bir Hava Olayı

İTÜ’den doktora öğrencilerimizin de yer aldığı, dünya çapında konusunda önde gelen araştırmacılar tarafından yaklaşık bir buçuk senede tamamlanan ve Antarktika üzerindeki atmosferik nehirlerin oluşum dinamiklerini, yaşam döngüsünü ve etkilerini inceleyen kaynak niteliğindeki başarılı çalışma dünyanın en prestijli bilimsel dergilerinden biri olan Nature Reviews - Earth & Environment’te yayımlandı.

İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) hem küresel hem de bölgesel ölçekteki iklim dinamiklerinin ve iklim değişikliğinin etkilerinin daha iyi anlaşılmasına ışık tutacak bilimsel araştırmalarla gündeme gelmeyi sürdürüyor. İTÜ Avrasya Yerbilimleri Enstitüsü (AYBE) doktora mezunumuz Dr. Deniz Bozkurt ile doktora öğrencilerimiz Burcu Boza ve Arş. Gör. Emir Toker’in de yer aldığı bir araştırma ekibince hazırlanan “Atmospheric Rivers in Antarctica” başlıklı makale uluslararası akademik etki değeri oldukça yüksek olan dünyanın en prestijli bilimsel dergilerinden birinde (Nature Reviews - Earth & Environment) yayımlandı.

Antarktika’da aşırı hava olaylarını tetikleyen atmosferik nehirler

Atmosferik nehirler, subtropikal ve orta enlemlerden kaynaklanan, binlerce kilometre uzunluğa ve yüzlerce kilometre genişliğe varabilen, uzun ve dar yapıya sahip, yukarı enlemlere doğru yoğun su buharı taşıyan hava akımlarıdır. Antarktika’yı da etkileyen bu sistemler taşıdığı sıcak hava ve nem ile birlikte bölgede meydana gelen aşırı yağış ve ani buzul erimesi gibi olayları tetiklemekte ve dolayısıyla kıtanın buz kütle dengesi ve iklim sistemi üzerinde belirleyici bir rol oynamaktadır.

Makale, Antarktika üzerindeki atmosferik nehirlerin oluşumu, dinamikleri ve etkileri kendisine has karakteristik özellikleri ile birlikte incelenmektedir. Araştırma, bu sistemlerin bölgedeki kar kalınlığı, buz tabakaları ve genel ekosistemi üzerindeki rolünü ele alarak, küresel iklim değişikliğinin atmosferik nehirler üzerindeki potansiyel etkileri değerlendirmektedir. Çalışmada, Antarktika’yı etkileyen atmosferik nehirlere neden olan çeşitli ölçeklerdeki mekanizmalar detaylı şekilde açıklanmıştır. Çalışmanın amaçları doğrultusunda, ilgili bilimsel yayınlar titizlik içerisinde taranarak incelenmiş, bulgular en güncel halleriyle derlenip yorumlanarak uygun görseller ile birlikte okuyucuya bir kaynak niteliğinde sunulmuştur. Bunun yanı sıra, iklim modellemesi çalışmaları da incelenmiş, gelecek iklim projeksiyonları değerlendirilerek antropojenik süreçlerin atmosferik nehirler üzerindeki olası etkileri ele alınmıştır.

Yükselen deniz seviyeleri için daha doğru tahminler yapmanın yolu Antarktika’daki atmosferik nehirleri dikkate almaktan geçiyor

Antarktika’daki atmosferik nehirler nadir görülen olaylardır; ancak, 1980’lerden bu yana özellikle Doğu Antarktika’daki aşırı kar yağışı olaylarının %50-70’inden sorumludur. Günümüz iklim koşullarında atmosferik nehirler, kıtaya yoğun kar yağışı getirerek genel olarak buz kütlesinin artmasını sağlamaktadır. Ancak, aynı zamanda taşınan sıcak hava ve nem, kıyı bölgelerindeki deniz buzunun ve buz raflarının erimesine neden olarak buz tabakalarının istikrarını tehlikeye atmaktadır.

İklim değişikliği kısa ve uzun vadede bu dengenin nasıl evrileceğini belirleyecek en önemli faktörlerden biridir. İklim senaryoları, atmosferik nehirlerin sıklığının artacağını ve daha güçlü hale geleceğini öngörmektedir. Bu yüzden, araştırmacılar, gelecekte yapılacak bilimsel çalışmaların atmosferik nehirlerin ve etkilerinin zamanla nasıl değişeceğini anlamlı bir şekilde ortaya koyması gerektiğini vurgulamaktadır. Bu sorunun iklim modelleri kullanılarak ele alınması, nadir görülen ancak büyük etkileri olan bu olayların buz tabakasındaki istikrarsızlığı nasıl artırabileceğini anlamaya yardımcı olacak ve deniz seviyesindeki yükseliş tahminlerine daha gerçekçi girdiler sağlayacaktır.

Bu çalışma, atmosferik nehirlerin Antarktika’daki buz dengesi üzerindeki kritik rolünü ortaya koyarken, küresel deniz seviyeleri ve iklim sistemi üzerindeki etkilerine de ışık tutarak gelecek projeksiyonları için önemli bir bilimsel temel oluşturmaktadır.

Çalışmada yer alan İTÜ’lüler hakkında

Dr. Deniz Bozkurt

Dr. Deniz Bozkurt, Valparaíso Üniversitesi (Şili) Meteoroloji Bölümü'nde doçent olarak görev yapmaktadır. İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü'nden 2013 yılında doktora derecesini almış olup, 2014 yılından beri Şili’de yaşamaktadır. İklim bilimcidir ve iklim dinamikleri, aşırı hava olayları ile iklim değişikliği ve etkileri üzerine çalışmaktadır. Akademik ve araştırma çalışmaları, özellikle Antarktika, Güney Amerika ve Akdeniz Havzası'ndaki bölgesel ve geniş ölçekli iklim değişkenliği üzerine odaklanmaktadır.

Burcu Boza

Burcu Boza, İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü, İklim ve Deniz Bilimleri Ana Bilim Dalı’nda doktora öğrencisidir. İklim modellemesi ve iklim dinamikleri konularında çalışmaktadır.

Emir Toker

Emir Toker, İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü, İklim ve Deniz Bilimleri Ana Bilim Dalı’nda doktora öğrencisi ve araştırma görevlisidir. Atmosfer-okyanus etkileşimi, iklim değişkenliği ve aşırı hava olayları üzerine çalışmaktadır.

Nature Reviews - Earth & Environment dergisi hakkında

Nature Reviews - Earth & Environment dergisi, Ocak 2020'de yayımlanmaya başlamıştır ve günümüzde en prestijli bilimsel dergilerden biri haline gelmiştir. Yer ve çevre bilimlerinin tüm yönlerini kapsayarak en güncel araştırmalara ve incelemelere odaklanmaktadır. Hava durumu ve iklim, yüzey süreçleri, katı yer bilimleri gibi temaları ve çevre-toplum ilişkilerini ele almaktadır. Derginin, akademik dergilerin etkisini ölçmek için kullanılan Journal Impact Factor değeri, 2023 yılı itibarıyla 49,7'dir. Bunun gibi çeşitli akademik etki faktörlerine göre sıralandığında dünyada yer ve çevre bilimleri konusunda yayın yapan en etkili ilk 5 dergi arasında yer almaktadır.

Makaleyi görüntülemek için tıklayınız.

MODIS-TERRA uydu görüntüsü, 24 Mart 2015. Kırmızı kesik çizgi, orta enlemlerden Antarktika Yarımadası’na doğru oluşan atmosferik nehrin sınırlarını yaklaşık olarak göstermektedir. Görüntü kaynağı: NASA (soldaki görsel) Siyah okla gösterilen yere ait atmosferik nehrin Antarktika Yarımadası’na varmadan önceki uydu görüntüsü (MODIS-TERRA) ve vardıktan sonraki uydu görüntüsü (MODIS-AQUA), buzul alanlarındaki erime ve parçalanmaları göstermektedir (sağdaki görsel) ↓

İTÜ'lü araştırmacılar Amerika'da birlikte çalıştıkları araştırma gurubunun bir kısmıyla, Rocky Dağları'nda (soldaki görsel) Colorado Üniversitesi, Boulder, Colorado'da (sağdaki görsel) ↓